21ste Signumsymposium: Memoria-onderzoek in de Nederlanden

Utrecht, vrijdag 2 december 2011
Universiteit Utrecht, Drift 21, Sweelinckzaal

Achtergrond
Sinds het vorige Signumsymposium over de middeleeuwse memoria-cultuur dat in 1997 plaatsvond is er in Nederland en België veel gebeurd op het gebied van het onderzoek naar de dodengedachtenis; diverse tentoonstellingen en symposia zijn gehouden, promotieonderzoeken zijn afgerond of zijn nog gaande en sinds enkele jaren bestaan er ook websites over het onderzoeksgebied. Kortom het memoria-onderzoek leeft in de Nederlanden.

Bovendien is in 2009 het Medieval Memoria Online project (MeMO) van start gegaan http://memo.hum.uu.nl/. Het project beoogt het via een website toegankelijk maken van inventarisaties en beschrijvingen van vier brontypen die van fundamenteel belang zijn voor de bestudering van de middeleeuwse memoria-cultuur. Het betreft memorieregisters, verhalende bronnen die betrekking hebben de memoria, memorievoorstellingen en grafzerken/grafmonumenten (gebied: Nederland; periode: tot 1580). MeMO is bedoeld voor zowel memoria-onderzoekers alsook voor andere belangstellenden zoals genealogen, heraldici, (kunst)historici en streekhistorici. De beschrijvingen van de objecten gaan vergezeld van foto’s en er wordt naar gestreefd om ook scans van alle memorieregisters op te nemen. Tevens worden beschrijvingen opgenomen van de instellingen waaruit de bronnen afkomstig zijn.

De vier brontypen werden gekozen omdat hiervan al inventarisaties bestonden. Voor de inventaris van de memorieregisters werd dankbaar gebruik gemaakt van het werk dat begin jaren negentig door leden van de Contactgroep Signum werd verricht. Ook is geprofiteerd van de beschrijvingen van memorieregisters die werden gemaakt door vrijwilligers van Signum, nadat vanaf 2004 de Werkgroep Memorieboeken (ook opgezet vanuit Signum) de inventarisatie weer oppakte.

MeMO-Signumsymposium
Gezien de ontwikkelingen op het onderzoeksgebied is er alle reden om opnieuw een Signumsymposium aan de middeleeuwse memoria-cultuur in de Nederlanden te wijden. De nadruk zal tijdens het symposium liggen op het lopende onderzoek in Nederland en België. Er zal aandacht worden besteed aan de werkzaamheden binnen het MeMO-project met betrekking tot het beschrijven van de memorieregisters. Verder zal ingegaan worden op de memoriepraktijken bij verschillende middeleeuwse instellingen, zoals bij de Moderne Devoten in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, in de St. Waldetrudiskerk in Bergen en in de Kortrijkse Sint-Maartenskerk. Ook is een excursie gepland naar de Utrechtse Jacobikerk waar zich een memorievoorstelling bevindt, die tijdens de Reformatie een tweede leven kreeg. De excursie voert langs Utrechtse kerken die Pieter Saenredam heeft getekend en geschilderd.

Programma
09:45 Inschrijven en koffie

10:15 Welkom en korte introductie

10:30 Duco Vollebregt – ‘De administratie van de memoria. Memorieregisters uit Leiden, Haarlem en Den Haag’
11:00 Bas Diemel – ‘Daer es leven sonder sterven. Memoria en gemeenschapsvorming in Windesheimer kringen uit de laatmiddeleeuwse Zuidelijke Nederlanden (1350-1550)’
11:30 Anne Bollmann – ‘Voerwaer weerdich in gedenckenisse te hebben. Over de memoriepraktijk in de historiografie van de Moderne Devotie’
12:00 Discussie

12:30 Lunchpauze

13:15 Corinne van Dijk en Truus van Bueren – ‘Een tweede leven voor een vijftiende-eeuwse memorievoorstelling in de Utrechtse Jacobikerk’
13:45 Jeannette van Arenthals – ‘Saenredam in Utrecht’
14:00 Excursie naar de Jacobikerk onder leiding van Jeannette van Arenthals en Corinne van Dijk

15:00 Koffiepauze
15:15 Ledenvergadering Contactgroep Signum

15:30 Marjan de Smet – ‘Uitdelingen van proven tijdens middeleeuwse jaargetijdevieringen in de Kortrijkse Sint-Maartenskerk’
16:00 Charlotte Dikken - ‘Keizerlijke schenkingspraktijken: de gebrandschilderde glazen van de Sint Waldetrudis in Bergen’
16:30 Discussie

16:45 Borrel

Voor leden van Signum bedragen de kosten voor deelname (inclusief koffie/thee, lunch) € 10, -; niet-leden betalen € 20,-, studenten € 15,-. Aanmelding is mogelijk door een email te sturen aan de secretaris van Signum, Bas Diemel (bas.diemel@ugent.be). De kosten van deelname kunnen op de dag van het symposium ter plaatse worden voldaan.