Recensies

Prachtig kunstboek over Vlaamse retabels

Vlaamse retabels

Janick Appelmans - R. De Boodt en U. Schäfer, Vlaamse retabels. Een internationale reis langs laatmiddeleeuws beeldsnijwerk (Leuven: Davidsfonds, 2007) 298 p. ill. ISBN 978-90-5826-485-5

In 2007 verscheen bij de Leuvense uitgeverij Davidsfonds een lijvig kunstboek over Vlaamse retabels. De afgelopen twee decennia zagen vooral naar aanleiding van tentoonstellingen in binnen- en buitenland verschillende catalogi over retabels uit steden in de Nederlanden het daglicht. Vlaamse retabels van de hand van Ria De Boodt en Ulrich Schäfer is een state of the art uitgegeven kunstboek dat naadloos bij deze traditie aansluit en zich tot een breed publiek richt.

Abtenkroniek van Aduard

Abtenkroniek Aduard

Pieter-Jan de Grieck - Jaap van Moolenbroek en J.A. (Hans) Mol, m.m.v. Jakob Loer (red.), De abtenkroniek van Aduard. Studies, editie en vertaling. Middeleeuwse Studies en Bronnen 121 (Hilversum: Verloren, 2010) 373p. 32,00€ ISBN 978-90-8704-116-8

Op zich is de abtenkroniek van Aduard geen uitzonderlijke of unieke bron. Uit de vijftiende en zestiende eeuw zijn nog heel wat andere gesta abbatum van vergelijkbare aard bewaard: teksten waarin monastieke auteurs de geschiedenis van hun klooster optekenden volgens het stramien van opeenvolgende abbatiaten. Het feit dat Aduard – één van de grotere Europese cisterciënzerabdijen – vrijwel geen andere schriftelijke bronnen heeft nagelaten, verleent de tekst echter een bijzonder gewicht.

In zuiverheid leven

In zuiverheid leven

Birgit Dukers - Thomas Coomans en Anna Bergmans (red.), ‘In zuiverheid leven’, Het Sint-Agnesbegijnhof van Sint-Truiden. Het hof, de kerk, de muurschilderingen [Relicta Monografieën 2] (Brussel: Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed, 2008) 480 p. ISBN 978-90-7523-000-0. 60,00€

Het tweede deel in de serie Relicta Monografieën van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed is gewijd aan het Sint Agnesbegijnhof in Sint Truiden, één van de dertien Vlaamse begijnhoven, die door UNESCO zijn uitgeroepen als werelderfgoed.

Nieuwe literatuur over het proces van de tempeliers (1307-1314)

The Debate on the Trial of the Templars

J.A. (Hans) Mol - Jochen Burgtorf, Paul F. Crawford en Helen J. Nicholson (red.), The Debate on the Trial of the Templars (1307-1314) (Ashgate: Farnham, 2010) 400 p. ISBN 9780754665700. 60,00£

Het proces tegen de rijke ridderorde van de tempeliers dat in 1312 in haar opheffing eindigde, geldt als een van de belangrijkste keerpunten uit de middeleeuwse geschiedenis. Volgens sommigen markeert het de overgang van de volle naar de late middeleeuwen. De uitkomst toont immers zo duidelijk dat de paus zijn universele ambities moest inbinden ten gunste van territoriale heersers als de koning van Frankrijk. Daarbij was de arrestatie van de vele honderden broeders van de Tempel, eerst in Frankrijk en vervolgens in de rest van Europa, op zichzelf al een gebeurtenis die de christenheid schokte en verbaasde.

Uiterst degelijke uitgave, vertaling en studie van zestiende-eeuwse Friese abtenkronieken

Sibrandus Leo en zijn abtenkronieken

Janick Appelmans - H. Th. M. Lambooij (ed. en vert.), Sibrandus Leo en zijn abtenkronieken van de Friese premonstratenzerkloosters Lidlum en Mariëngaarde. Middeleeuwse Studies en Bronnen 111 (Hilversum: Verloren, 2008) 539 p. ill, krtn, index. ISBN 978-90-8704-007-9 45,00€

Herman Lambooij verdiende zijn sporen met waterstaatkundige geschiedenis van de westelijke Waddeneilanden, maar in kringen van vorsers van religieuze instellingen is hij vooral gekend omwille van het editieproject van de heiligenlevens van Mariëngaarde, dat hij samen met Hans Mol schraagde. In 2001 verschenen de Vitae abbatum Orti Sancte Marie met daarin de tekst en de Nederlandse vertaling van vijf heiligenlevens van abten uit de Friese premonstratenzerabdij Mariëngaarde.

De Duitse Orde in het Heilige Land

The Teutonic Knights in the Holy Land

J.A. (Hans) Mol - Nicholas Edward Morton, The Teutonic Knights in the Holy Land 1190-1291 (Boydell Press, Woodbridge 2009) 242p. ISBN 978-1-84383-477-9 55,00£

De Duitse Orde geldt als een van de drie grote geestelijke ridderorden van Europa, naast de johannieters en de tempeliers. Hij is het laatst tot stand gekomen maar heeft zich desondanks tot een machtige organisatie weten te ontwikkelen. De grondslagen ervoor zijn gelegd in de eerste helft van de dertiende eeuw, zowel in het Heilige Land als in de Baltische gebieden. Gezien de grote conflicten tussen keizer en paus in deze periode, die negatief uitwerkten op de strijd om Jeruzalem en het behoud van de christelijke staten in de Levant, is het nogal opmerkelijk dat de Duitse Orde zo snel kon groeien en daarbij ook lange tijd zijn tweezijdige taak van vechten en verplegen wist uit te voeren.

De wereld van de collatiepraktijk

Leken trekken tot Gods woord

Anna Dlabacova - Lydeke van Beek, Leken trekken tot Gods woord. Dirc van Herxen (1381-1457) en zijn ‘Eerste Collatieboek’. Hilversum, Verloren, 2009. Middeleeuwse studies en bronnen 120. Dissertatie Universiteit Leiden, ISBN 9789087041151, €29,00.

Met de in 2009 verschenen studie van Lydeke van Beek wordt de toch al niet lege boekenkast van de in de Moderne Devotie geïnteresseerde onderzoeker uitgebreid met een monografie over één auteur: Dirc van Herxen (1381-1457).

Collatie en Devotie. Dirc van Herxen en zijn Eerste Collatieboek

Leken trekken tot Gods woord

Krijn Pansters - Lydeke van Beek, Leken trekken tot Gods woord. Dirc van Herxen (1381-1457) en zijn ‘Eerste Collatieboek’. Hilversum, Verloren, 2009. Middeleeuwse studies en bronnen 120. Dissertatie Universiteit Leiden, ISBN 9789087041151, €29,00.

Aan het hier te bespreken boek, Leken trekken tot Gods woord, gaan tien jaar hoogconjunctuur van bijzonder intensief en productief onderzoek op het gebied van de Moderne Devotie vooraf. Daaraan wil ik hier eerst kort aandacht besteden, te beginnen met de resultaten van het onderzoek in Duitsland.

Een verrassend boek over bouwen en wonen in de Nederlanden tijdens de middeleeuwen

Gotiek in het hertogdom Brabant

Dirk van de Perre - Krista De Jonge, Piet Geleyns, Markus Hörsch, Gotiek in het hertogdom Brabant , Uitgeverij Peeters/Provincie Vlaams Brabant (Leuven), 2009, 273 pp., €22,00

Dit boek bevat twee delen: 1. De architectuur van de standen. Gebouwen, hun context en betekenis (p. 15-136) en 2. Het ‘leven‘ van het gebouw. In feite is het boek een verzameling van enkele op zich staande studies, gedaan door onderzoekers van de universiteit van Leuven in opdracht van de provincie Vlaams-Brabant rond het thema van de ‘Brabantse gotiek’.

Devotie in Deventer

Vernieuwde innigheid

Krijn Pansters - Koen Goudriaan (ed.), Vernieuwde innigheid. Over Moderne Devotie, Geert Grote en Deventer (Deventer reeks; Nieuwegein: Arko, 2008), 151 blz., ISBN 978-90-5472-074-4. €34,50 (Amsterdam: Weka, €21,20)

Gelukkig zit de wetenschappelijke interesse voor de Moderne Devotie na tien jaar van bijzonder intensief en productief onderzoek nog steeds in hoogconjunctuur. Na de vele publicaties uit met name Amsterdamse, Münsterse en Nijmeegse hoek, was het in 2008 de beurt aan Notre Dame (Indiana) en Deventer, de ontstaansplek van de Moderne Devotie.