Recensies

Salome Sticken (1369-1449) en de oorsprong van de Moderne Devotie / Twaalf kapittels over ontstaan, bloei en doorwerking van de Moderne Devotie

Van Dijk

Tom Gaens – R.Th.M. van Dijk, Twaalf kapittels over ontstaan, bloei en doorwerking van de Moderne Devotie, red. C. Caspers & R. Hofman [Middeleeuwse studies en bronnen, 140], Hilversum: Verloren, 2012; R.Th.M. van Dijk, m.m.v. R. Hofman, Salome Sticken (1369-1449) en de oorsprong van de Moderne Devotie [Bibliotheca dissidentium neerlandicorum], Hilversum: Verloren, 2015.

De hier besproken boeken vormen het laatste werk van de recent overleden karmeliet Rudolf van Dijk (1935-2015). In het eerste volume, een bundel waarin Van Dijk twaalf eerder verschenen bijdrages in bijgewerkte (en soms omgewerkte) versies samenbracht, karakteriseren de redacteuren Charles Caspers en Rijcklof Hofman hem als “vrouwenbroeder en kenner van de Moderne Devotie” (C. Caspers & R. Hofman, ‘Rudolf Th.M. van Dijk. Vrouwenbroeder en kenner van de Moderne Devotie’, in: Twaalf kapittels, p. 9-16).

De Utrechtse Balije van de Duitse Orde tijdens de Reformatie

Grögor-Schiemann

Jerem van Duijl - Daniela Grögor-Schiemann, Die Deutschordensballei Utrecht während der Reformationszeit: Die Landkommende zwischen Rebellion und Staatsbildung. Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens 68 (Weimar: VDG 2015). ISBN 978-3-89739-822-1. 222 pp. €38,00.

In de omvangrijke en levendige Duitse historiografie over de Duitse Orde, met de Tempeliers en de Johannieters één van de drie grote geestelijke ridderorden in de middeleeuwen, is de interesse voor het district van de orde in het middeleeuwse bisdom Utrecht, de Utrechtse balije of landcommanderij, traditioneel veelal beperkt tot de protestantisering en verzelfstandiging van deze balije tijdens de Reformatie. Sinds de millenniumwisseling heeft het onderzoek naar dit onderwerp een nieuwe impuls gekregen.

Kartuizerinvloed op het laatmiddeleeuwse geestelijk leven

Fish out of water.gif

Rolf de Weijert - Stephen Molvarec & Tom Gaens (eds.), A Fish Out of Water? From Contemplative Solitude to Carthusian Involvement and Pastoral Care and Reform Activity. Miscellanea Neerlandica 41 / Studia Cartusiana 2 (Leuven: Peeters 2013). ISBN 978-90-429-2980-7

Sinds begin eenentwintigste eeuw beleeft het onderzoek naar de kartuizerorde in de Nederlanden een renaissance. Verschillende symposia, studies en een tentoonstelling werden al aan de strenge orde van de zwijgende monniken gewijd.

Callewier en het onderzoek naar de laat-middeleeuwse geestelijkheid in Nederland en België. Drie dissertaties met elkaar vergeleken

Papen van Brugge

Frans Gooskens – Hendrik Callewier, De papen van Brugge. De seculiere clerus in een middeleeuwse wereldstad, 1411-1477 (Dissertatie KU Leuven 2011; Leuven: Universitaire Pers Leuven, 2014) 411 pp., ISBN 978-90-5867-984-0, €55 (hardcover), €41 (ebook)

In het jaar 2011 verdedigde historisch onderzoeker Callewier met succes in Leuven zijn dissertatie over de laatmiddeleeuwse geestelijkheid in de stad Brugge. Drie jaar later verscheen bij Universitaire Pers Leuven een handelseditie van zijn dissertatie. Met deze uitgave beschikken we over drie omvangrijke dissertaties binnen dit onderzoeksgebied, want eerder verschenen de publicaties van Bijsterveld over de pastoors in Noord-Brabant en van Van den Hoven van Genderen over de kanunniken van Oudmunster te Utrecht.

Utrechtse leenmannen uit de late veertiende eeuw

Leenmannenlijst.jpg

Rolf de Weijert - B. de Keijzer (red.), De oudste lijst van leenmannen van de bisschop van Utrecht 1379. Middeleeuwse studies en bronnen 154 (Hilversum: Verloren 2015). ISBN 978-90-8704-500-5.

Eind 1379 werd Floris van Wevelinchoven geïnstalleerd als bisschop van Utrecht. Ongeveer een jaar later werd een lijst van leenmannen opgesteld die leenhulde aan de nieuwe bisschop moesten brengen en de lenen die zij in bezit hadden.

Cisterciënzer, karmelieten en andere religieuze stemmen in het allerlaatste Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis

280_99999_5280_9789087043445_JMG_2012_15.jpg

Janick Appelmans – A.J.A. Bijsterveld, M. Boone, M.J.M. Damen e.a. (ed.), Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis 15 (Hilversum: Verloren 2012) 223p. ill. krtn. 29,00€ ISBN 978-90-8704-344-5

In het vijftiende en laatste Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis is weer ruim plaats voorzien voor de sociaal-economische en institutionele geschiedenis van religieuze instellingen in de Nederlanden. Met Brabantse en Henegouwse cisterciënzers, hun Vlaamse ordegenoten, Utrechtse karmelieten en de Kortrijkse aalmoezenmarkt handelen vier van de vijf bijdragen over het onderzoeksgebied van de Signum-contactgroep.

Literatuur en Observantie

Dlabacova.jpg

Renske van Nie – Anna Dlabačová, Literatuur en Observantie. De Spieghel der volcomenheit van Hendrik Herp en de dynamiek van laatmiddeleeuwse tekstverspreiding (Hilversum: Verloren 2014) 368 p. €35,00 ISBN 9789087044183

Literatuur en observantie is het resultaat van vier jaar onderzoek naar de verspreiding van Hendrik Herps Spieghel der volcomenheit en de literatuur van franciscaanse observantie in de Lage Landen in de vijftiende eeuw. De literaire oogst en theologische invloeden van deze beweging zijn nog zeer weinig onderzocht. Dlabačová’s omvangrijke dissertatie is de eerste die Herps mystieke traktaat niet beschouwt vanuit het perspectief van de opvattingen van de Moderne Devotie, maar als een representant van het gedachtegoed van de minderbroeders-observanten.

Een bovenaardse vrouw

liduina.jpg

Koen Goudriaan - Charles Caspers, Een bovenaardse vrouw. Zes eeuwen verering van Liduina van Schiedam. Thomas van Kempen, Het leven van de Heilige Maagd Liduina, vert. Rijcklof Hofman, inl. Frits van Oostrom [Middeleeuwse Studies en Bronnen, 153] (Hilversum: Verloren 2014). ISBN 978-90-8704-487-9. 168 pp.

Het jaar 2015 is door de gemeente Schiedam uitgeroepen tot Liduinajaar. Het wordt onder meer gevierd met een tentoonstelling, georganiseerd door drie Schiedamse erfgoedinstellingen en gepresenteerd op de Graanzolder van het Jenevermuseum (de tentoonstelling loopt nog tot 20 maart).
Dit jaar van herdenken is ook als aanleiding gekozen voor de verschijning van een tweedelig boek van de hand van Charles Caspers en Rijcklof Hofman waarin de heilige uit Schiedam centraal staat. Hofman tekent voor een Nederlandse vertaling van het Leven van Liduina van Thomas a Kempis. Daaraan vooraf gaat een schets in drie delen door Caspers van de verering van Liduina tot nu toe.

Sprekende studies over middeleeuwse en vroegmoderne grafcultuur

Graven Spreken

Janick Appelmans – P. Bitter, V. Bonenkampová en K. Goudriaan (ed.), Graven spreken. Perspectieven op grafcultuur in de middeleeuwse en vroegmoderne Nederlanden (Hilversum: Verloren, 2013) 256p., ill. €25,00 ISBN 978-90-8704-320-9

De afgelopen jaren zagen verschillende bundels over de houding ten overstaan van de dood en de memoria van de overledene het licht. Denken we maar aan het huldeboek voor Truus van Bueren dat Rolf de Weijert, Kim Ragetli, Arnoud-Jan Bijsterveld en Jeanette van Arenthals in 2011 bij Verloren lieten verschijnen onder de titel Living Memoria. Studies in Medieval and Early Memorial Culture. Of nog aan Tussen hemel en hel. Sterven in de middeleeuwen, dat in 2010 de gelijknamige expositie in het Brusselse Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis begeleidde. De vaststelling dat de congresbundel Graven spreken − in tegenstelling tot wat de iets ruimere ondertitel doet vermoeden − vooral de noordelijke Nederlanden tot studiegebied heeft, maakt het zowat tot de pendant van de voornoemde, meer op het huidige België toegespitste, tentoonstellingscatalogus geredigeerd door Sophie Balace en Alexandra De Poorter. De referenties naar alle afzonderlijke bijdragen met betrekking tot de middeleeuwen uit de verschillende voornoemde publicaties zijn in de bibliografie van deze website van de Contactgroep Signum terug te vinden.

Les constitutions des chanoines réguliers de Windesheim

Windesheim

Tom Gaens – Marcel Haverals (ed.) & Francis Joseph Legrand (vert.), Les constitutions des chanoines réguliers de Windesheim. Constitutiones canonicorum Windeshemensium [Sous la règle de saint Augustin 14], Turnhout: Brepols 2014. ISBN: 978-2-503-54083-2. €90,-

Lang geleden werden er door klinkende namen in de academische wereld nog "claims" gelegd op bepaalde onderzoeksvelden. In onze hedendaagse wereld van digitalisering, webpublicaties en open-access, is het misschien voor sommige, jongere onderzoekers moeilijk om zich daar nog iets bij voor te stellen. Zij kunnen bijvoorbeeld het beknopte overzicht lezen dat Frans Hendrickx maakte over de onderzoeksgeschiedenis m.b.t. het Register van Rooklooster.